Rzemiosło artystyczne

Świadectwem dawnej tradycji, kultury i sztuki ludowej Kociewia są zachowane do dziś elementy rzemiosła arystycznego. Zanikające dzisiaj charakterystyczne elementy zabudowy drewnianej wsi, jak również zachowane elementy twórczości ludowej, mające swój wyraz w ustnych przekazach, bajkach, przysłowiach i przypowieściach, malarstwie, rzeźbie, hafciarstwie, plecionkarstwie, garncarstwie, tkactwie, kowalstwie, wycinkarstwie, architekturze. Cechy mówią nam wiele o życiu Kociewiaków, ich wrażliwości na piękno przyrody, sposobie postrzegania świata, życzliwości do ludzi oraz szacunku do pracy.

GARNCARSTWO
Garncarstwo zwane na Kociewiu zduństwem może poszczycić się bardzo odległymi tradycjami. Niestety, dzisiaj profesja ta zanikła już prawie całkowicie. Największy rozkwit garncarstwa kociewskiego przypada na XVII i XVIII wiek. W połowie XIX w. zaczyna ono podupadać na skutek zalewu wsi ceramicznymi, żelaznymi i blaszanymi naczyniami produkowanymi fabrycznie. Zamożni kmiecie kociewscy używali żelaznych grap - garnków do gotowania, zaś cynowych talerzy i łyżek, moździerzy mosiężnych już w XVII w. Bardzo prężnym ośrodkiem garncarskim z wielkimi tradycjami było Gruczno koło Świecia, na południu Kociewia. Pod koniec XIX wieku działało tu jeszcze pięciu garncarzy. Gama naczyń wytwarzanych w Grucznie była dość różnorodna. Dominowały wśród nich przede wszystkim miski, dzbanki, garnki i garnuszki, dwojaki, bańki do grzania nóg oraz jako wyroby nowej generacji doniczki, wazoniki i popielniczki. Obok naczyń, wytwarzano również kafle piecowe w dwu rodzajach: zielono glazurowane z odcinkami wzorów geometrycznych i biało szkliwione z brązowym wzorem motywów kwiatowych. Z dokumentów archiwalnych wynika, że piece licowane z zielono glazurowanymi kaflami spotykano u zamożnych chłopów kociewskich już w XVIII w. Ogólnie rzecz biorąc, można stwierdzić, że zdobnictwo występujące na kociewskiej ceramice z końca XIX w. i początku XX w. jest raczej skromne i różni się od motywów stosowanych w garncarstwie kaszubskim. Natomiast niektóre okazy wyraźnie nawiązują do zdobnictwa dolnopowiślańskiego i prawdopodobnie zostały stamtąd przeniesione.

PLECIONKARSTWO
Technika plecionkarstwa na terenie Kociewia, podobnie jak na Kaszubach, jest z dawien dawna uprawiana. Na Kociewiu plecionkarstwo wykazuje się dużą różnorodnością materiałów i form. W zależności od obszaru, podstawowym surowcem bywa korzeń sosny, wiklina lub jałowiec i leszczyna (na żebra i pałąki). Dawniej dużą rolę w plecionkarstwie odgrywały również paski łupanego drewna sosnowego i słoma. Do najbardziej typowych form plecionek korzennych należą poręczne koszyki, wykończone łukowatym pałąkiem jałowcowym lub leszczynowym. Jeszcze niedawno na Kociewiu rozpowszechnione były kobiałki z pokrywą, używane do przenoszenia drobniejszych ilości ryb i pożywienia. Miały one formę prostokątną i plecione były techniką taśmowo - krzyżową z szerokich dartych pasków drewna sosnowego. Jeszcze w ubiegłym stuleciu jako materiał plecionkarski powszechnie wykorzystywano słomę. Wyrabiano z niej przede wszystkim duże, niekiedy też ogromnych rozmiarów kosze na zboże i otręby oraz tzw. koszki - ule dla pszczół. Kosze na ziarno miały formy cylindryczne lub beczkowate i posiadały pokrywę. Do wyrobu tego rodzaju plecionek używało się słomy prostej, młóconej cepami. Skręcało się ją w długie wałki nakładało na siebie spiralnie i splatało spiralnie paskami korzennymi lub wiklinowymi.

KOWALSTWO
Na Kociewiu do dzisiaj spotkać można sporo wytworów z żelaza, chlubnie świadczących o uzdolnieniach artystycznych miejscowych kowali. Często spotkać możemy kształtnie cięte w blasze i częściowo odkute chorągiewki wiatrowe, wieńczące kapliczki i krzyże przydrożne, niekiedy również domy, budynki gospodarcze i kuźnie. Znacznie rzadziej występują tzw. kury - żelazne wiatrowskazy w postaci koguta, ulokowane na stodołach i kuźniach przydrożnych. Z drobniejszych wyrobów kowalskich na uwagę zasługują okucia budowlane (zawiasy do drzwi i okiennic), kute ręcznie klamki zapadkowe, jak i również proste kraty kotwiczne odkute z taśmy żelaznej.

kur - żelazny wiatrowska w postaci koguta

TKACTWO
Uprawa i obróbka lnu, a częściowo również konopi, była na Kociewiu bardzo rozpowszechniona. Jeszcze na początku XX w. gdzie niegdzie pracowały krosna tkackie (np. Bobowo, Osieczna, Osie, Lubichowo), na których wyrabiano dla potrzeb własnych i okolicznych chłopów płótna gładkie i wzorzyste. Wytwarzano też sukno ubraniowe z wełny owczej, które podobnie jak na Kaszubach nazywano warpem. Z tego samodziału wełnianego szyto ubrania i płaszcze męskie oraz suknie kobiece. Z innych efektownych wyrobów tkackich na uwagę zasługują barwne, pasiaste lub niekiedy kraciaste chodniki szmaciane.

kołowrotek