Sprzęty domowe

Na podstawie archiwaliów stwierdzić można, że na przełomie XVII i XVIII w. chłopskie sprzęty domowe na Kociewiu były bardzo proste i skromne. Jedynie zamożni chłopi tzw. gbury, sołtysi, młynarze, karczmarze posiadali wówczas lepsze, bardziej zróżnicowane umeblowanie. Dopiero na przełomie XVIII i XIX w. następuje pod tym względem zmiana, kiedy to dosyć powszechnie w izbach wiejskich zaczyna pojawiać się ozdobnie malowany sprzęt i umeblowanie.

Do podstawowych, najbardziej reprezentacyjnych, a zarazem dekoracyjnych sprzętów w izbach chłopskich zaliczyć można malowaneskrzynie wianowe, przeznaczone na bieliznę i stroje kobiece. W XIX w. takie skrzynie znajdowały się w prawie każdej chałupie kociewskiej. Ze względu na budowę można wyodrębnić dwa zasadnicze rodzaje skrzyń kociewskich:
- prostokątne (najliczniej występujące) o gładkich ścianach licowych, osadzone na podstawach deskowych ciągłych lub narożnikowych, wyrzynanych ozdobnie w esowate kontury,
- drugi, też prostokątny - sporadycznie występujący typ skrzyń, posiada ozdobniejszy wystrój stolarski lica. Środek i naroża lic mają nakładane, ozdobnie wycinane listwy pionowe. W powstałych w ten sposób dużych polach znajdują się mniejsze prostokąty, obramowane profilowanymi listewkami z dodatkiem trójkątnych nakładek w narożach. W ten sposób powstają plastyczne płyciny, nawiązujące formą do ozdób barokowego meblarstwa.

Zarówno jeden jak i drugi typ skrzyń, wewnątrz posiadał skrytkę z wieczkiem, którą nazywano półtynek lub poltynek, służącą do przechowywania pieniędzy, korali i modlitewników. Wszystkie skrzynie zwykle były bogato zdobione, najczęściej w formie stylizowanych ornamentów roślinnych, elementów geometrycznych lub motywów weselnych.

Równie okazałym i ważnym sprzętem domowym był tzw. szelbung lub szelblung - malowany kredens kuchenny, składający się z szafki jedno lub dwudrzwiowej do przechowywania misek z mlekiem i śmietaną oraz zdobnej dwupolicowej nadstawki na talerze, misy, kubki, filiżanki, łyżki. Kredens stawiano z reguły koło drzwi wejściowych do izby, na tej samej ścianie, co piece kuchenne lub też obok pieca.

W izbach kuchennych, spiżarniach i sieniach chałup kociewskich znaleźć można było również rozmaite police tzn. półki stojące przeznaczone na naczynia kuchenne oraz półeczki wiszące - na drobne przybory.

Stoły kociewskie były na ogół proste, domowej roboty. Jedne miały nogi proste inne natomiast posiadały podstawę krzyżakową z listwą łączącą w środku. Oba rodzaje stołów nie odznaczały się szczególnymi walorami artystycznymi, jednak posiadały dobre proporcje, kierowane względami użytkowymi. Stół w chacie kociewskiej umiejscowiony był zwykle w międzyokiennym narożu izby lub pod oknami. Otaczały go wzdłuż ścian długie ławy z siedziskami na deskowych nogach, kształtnie profilowanych z przodu i ozdobnie wyrzynanych u podstawy. Podobne ławy, ale kątowe stawiano tuż koło pieca.

Odrębną na Kociewiu grupę stanowią trójnożne stołeczki rzemieślnicze tzw. ryczki (ruczki), zwłaszcza szewskie z okrągłym, nieckowato drążonym siedliskiem i podobne do nich stołeczki do dojenia krów, z gładkim siedliskiem zaopatrzonym w boczny, kolcowaty uchwyt.

W XIX w. i na początku XX w. użytkowano powszechnie łóżka z wysuwanym przodem, zwane rubasznie wyrami. Tyły i szczyty łóżek były w górnej części wycięte w łagodne, łukowate profile, a nogi zwieńczone kulistymi lub czterospadkowymi gałkami. Łóżka te wyrabiali wiejscy stolarze, których nigdy na tym terenie nie brakowało.

Do rzadkości należą współcześnie dwuosobowe ławy do spania zwane szlabanami - pospolicie występujące na całym Pomorzu Wschodnim w XVIII i XIX w . Szlabany to masywnie zbudowane ławy skrzyniowe z podnoszonymi siedzeniami i wysuwanym licem. Ten praktyczny sprzęt domowy służył dzieciom w nocy do spania, za dnia zaś dorosłym do siedzenia. W jego wnętrzu przechowywano pościel i pierzynę. Z drobniejszych sprzętów zazwyczaj ozdobnie wykonanych, godne uwagi są drewniane łyżniki (wieszaczki na łyżki), warząchwie, mątewki, solniczki.

Archaiczną i niezwykle ciekawą grupę przedmiotów, stanowią domowe i gospodarcze sprzęty domowe np. korytkowe niecki drewniane do ciasta i innych potrzeb domowych tzw. kopónki. Do najbardziej monumentalnych form dłubanek zaliczyć można tzw. kumy - walcowate zasobniki wydrążone z jednego kloca drewna. Użytkowano je powszechnie, jeszcze na początku XX w., na obszarach leśnych do przechowywania ziarna i konserwacji mięsa.

                                                                                                  skrzynia wianowa